Itsasora ur geza gehien isurtzen duen munduko hirugarren ibaia da Ganges, Amazonas eta Kongo ibaien ondotik. Eta bai kutsatuenetako bat ere. Egunero-egunero, ehunka lantegitako isurpenak, tratatu gabe egunero isurtzen diren hondakin-uren milioika litro eta bilgarrietatik, film plastikotik, dosi bakarreko zorroetatik eta abarretatik datozen plastikoen tona asko eta asko eramaten ditu itsasoraino. Eta hori guztia, India %60ko birziklapen-tasa duen herrialdea den arren.
Ura geza edo gazia izan daiteke, lurraren edo kloroaren zaporea eduki… Beti zaporegabetzat, usaingabetzat eta koloregabetzat jo izan dugun likido horrek izan ditzakeen zaporeetako batzuk dira horiek. Zapore horiek, hain zuzen, konposatu naturalei dagozkie, urak berak duen jatorriari dagozkionak (urtegia edo iturburua), edo desinfektatzeko gehitzen zaizkion beste elementu batzuei, adibidez, kloroari. Hezitako gustu batek baino ezin ditu hauteman ur-dastatzeetan.
Egun itsasoa itotzen duten hondakin plastiko gehienen jatorria ibaietan dago. Hori dela-eta, premiazkoa da ahalik eta azkarren garbitzea. Mota askotako ekimenak daude ibaien inguruneak garbitzeko. Gaur, Mister Trash Wheel (jaun Zabor-biltzailea) eta The Ocean Cleanup (Ozeanoaren garbiketa) izenekoez hitz egingo dugu.
Duela 30 urte, Nazio Batuen Erakundearen (NBE) Batzar Nagusiak martxoaren 22a Uraren Mundu Eguna izendatu zuen. Geroztik, egun hori ospatzen dugu, naturako elementu horren garrantziari buruz hausnartzeko aitzakia moduan.
Aurten, arreta ur gezan jarriko da, eta, are zehazkiago, akuiferoetan dagoen ur gezan. ‘Lurpeko ura – Ikusezina ikusgai egiten’ lelopean, baliabide hori desagertzeak mundu osoko biztanleriarentzat edukiko lituzkeen ondorio larriak erakutsi nahi dira.
80. hamarda arte, Artetako akuiferoaren gainean Andia mendilerroko bazkalekuak zeuden, Nafar Komunitate osoko abere-karga handienetakoa zutenak, eta bai Goñibarko herrietako laborantza-azalerak ere. Horregatik, Nafarroako biztanleen erdiei baino gehiagori edateko ematen dieten uraren kalitatea bermatzeko, Iruñerriko Mankomunitateak 113 kilometro koadroko babes-perimetro bat finkatu behar izan zuen. Hona hemen historia.
8 litroko tanga baten ur-kontsumoaren erdia murriztuta, batez beste, 6.000 litro-ur aurreztu ahal izango lirateke urtean. Familia baten igerilekua betetzeko kantitate nahikoa, hain zuzen. Juanjo Iriartek, Emausko Trapuketarien arteko “esku-trebeak”, komunetako ur-emaria erregulatzen erakutsiko digu.
Urari eta COVID-19ari buruzko istorio bitxi bat, navajo indiarren eta irlandarren artekoa, aitzakia dugu jakiteko, batetik, ura, saneamendu egokia eta higienea eskura-izate unibertsala zergatik den ezinbestekoa une honetan eta, bestetik, zein neurritan lankidetzak, elkartasunak eta ahaleginak batzeak erraztu dezakeen mundu osoko erronka honi aurre egitea.
Magiak liluratu egiten du, ilusioa piztu, harritu… baina, era berean, balioak irakasteko eta espiritu kritikoa sustatzeko oso erabilgarria da. Hala ulertzen du Hodei magoaren taldeak, eta, hartara, duela urte batetik ikastetxez ikastetxe dabil “Uraren sekretuak” erakusten dituen ikuskizun bat aurkezten.
Hidrologiaren arloko nazioarteko adituen talde batek uraren zikloa irudikatzen duten hezkuntza- eta zientzia-diagramak aztertu ditu, eta nabarmendu du gehienetan elementu garrantzitsu eta erabakigarri bat falta dela; uraren eskuragarritasunaren gainean gizartearen kontzientzian distortsioa eragiten ariko den elementua, hain zuzen.
Lurra eta itsasoa planetaren historian zehar bikotekideak izan dira eta modu berberean jarraituko dira etorkizunean ere. Lehortuko diren itsasoak eta urperatuko diren lurrak… guztiek Lurraren bizi zikloa osatzen dute.
