80. hamarda arte, Artetako akuiferoaren gainean Andia mendilerroko bazkalekuak zeuden, Nafar Komunitate osoko abere-karga handienetakoa zutenak, eta bai Goñibarko herrietako laborantza-azalerak ere. Horregatik, Nafarroako biztanleen erdiei baino gehiagori edateko ematen dieten uraren kalitatea bermatzeko, Iruñerriko Mankomunitateak 113 kilometro koadroko babes-perimetro bat finkatu behar izan zuen. Hona hemen historia.
8 litroko tanga baten ur-kontsumoaren erdia murriztuta, batez beste, 6.000 litro-ur aurreztu ahal izango lirateke urtean. Familia baten igerilekua betetzeko kantitate nahikoa, hain zuzen. Juanjo Iriartek, Emausko Trapuketarien arteko “esku-trebeak”, komunetako ur-emaria erregulatzen erakutsiko digu.
Urari eta COVID-19ari buruzko istorio bitxi bat, navajo indiarren eta irlandarren artekoa, aitzakia dugu jakiteko, batetik, ura, saneamendu egokia eta higienea eskura-izate unibertsala zergatik den ezinbestekoa une honetan eta, bestetik, zein neurritan lankidetzak, elkartasunak eta ahaleginak batzeak erraztu dezakeen mundu osoko erronka honi aurre egitea.
Magiak liluratu egiten du, ilusioa piztu, harritu… baina, era berean, balioak irakasteko eta espiritu kritikoa sustatzeko oso erabilgarria da. Hala ulertzen du Hodei magoaren taldeak, eta, hartara, duela urte batetik ikastetxez ikastetxe dabil “Uraren sekretuak” erakusten dituen ikuskizun bat aurkezten.
Hidrologiaren arloko nazioarteko adituen talde batek uraren zikloa irudikatzen duten hezkuntza- eta zientzia-diagramak aztertu ditu, eta nabarmendu du gehienetan elementu garrantzitsu eta erabakigarri bat falta dela; uraren eskuragarritasunaren gainean gizartearen kontzientzian distortsioa eragiten ariko den elementua, hain zuzen.
Lurra eta itsasoa planetaren historian zehar bikotekideak izan dira eta modu berberean jarraituko dira etorkizunean ere. Lehortuko diren itsasoak eta urperatuko diren lurrak… guztiek Lurraren bizi zikloa osatzen dute.
Gizakiok ur bila ibili gara betidanik eta eskuratzeko irtenbide asko aurkitzen saiatu gara. Baina, bidean, antzinako ezaguerak alde batera utzi ditugu eta ez dugu ikusi ezaguera horiek ekologiari dagozkion neurri batzuk kontuan hartzen zituztela. Azken bolada honetan, berriz, ingeniaritza ekologikoa asko garatzen ari da, naturan bertan gure arazoak konpontzeko irtenbide anitz dagoela ikusi dugulako.
