Irisgarritasun unibertsalaren helburuetako bat, eta, hortaz, Iruñerriko Mankomunitatearena, inklusioa da; desgaitasuna duten pertsonentzat jarduera bereziak antolatzen ez dituen inklusio hori, baizik eta pertsona horiek gainerakoek egiten duten berbera egiteko aukera ematen duten jarduerak antolatzen dituena.
Mancoeducak, Iruñerriko Mankomunitatearen heziketa-programak, urteak daramatza zentroak mota guztietako behar berezietara egokitzen. Izan ere, begizta magnetikoa du zenbait instalaziotan eta zeinu-hizkuntza gehitzen du bere bideoetan, beste neurri batzuen artean.
Orain, irakurketa errazeko bisitak eskaintzen ditu, desgaitasuna duten pertsonek gidari lana eginez.

Gazte-talde batek trashumantziaren sekretuak ezagutu zituen, artalde bat Ezkaba mendira oinez eramaten zuten bitartean. Artalde hori sasiz garbitzen ariko da hilabete batean, eta, hartara, suteen arriskua murriztuko du. Atarrabian, Nafarroan, “ardi suhiltzaile” esaten zaie ardi horiei.

Iruñerriko Ibai Parkea korridore ekologiko garrantzitsua da, eta bertan elkarrekin bizi dira pertsonak, animaliak eta landareak. Mankomunitateak ahalegin handia egiten du ibai-parkearen eta bertako biztanleen egoera ona babesteko, hainbat ekintzaren bitartez. Ekintza horiek behatze hutsetik eta diagnostikoak egitetik kontserbazio, babes eta dibulgazioraino doaz.

Zulueraz, “ubuntu” hitzak “Ni banaiz, bagarelako” esan nahi du. Nolabait, komunitate bateko kide izatearen eta guztien ongiaren kontzeptua adierazi eta helarazten du. Atarrabiako Udalak, Nafarroan, erreferentziazko hitz hori hartu eta jai-jardunaldi bat antolatu zuen, hiri atsegina eta iraunkorra eraikitzen jarraitzeko inplikazio kolektiboaren garrantziari buruz herritarrak sentsibilizatzeko eta kontzientzia harrarazteko helburuarekin.

Sarritan ahaztu egiten zaigu gizakia ez zela oinetakoekin jaio. Izan ere, gure arbaso zaharrenak oinutsik ibiltzen ziren bide basatietan. Egun, galdu egin ditugu erreferentzia horiek eta, haiekin batera, naturaren kontaktuak gure oin biluziei ekar diezazkiekeen onurak. Orain, Lietebergeko bisitarien zentroak (Belgika) 3 kilometroko luzerako paseoa oinutsik egiteko aukera eskaintzen du, hondar eta hartxintxarrezko harrobi zahar batean.

“Erlaxatzeko, naturaz gozatzeko eta hildako pertsona maitearekin elkartzeko parke bat sortu nahi genuen. Ez mausoleo handirik ez eta panteoirik ere”. Eta badirudi Roques Blanqueseko hilerri hau asmatu zuten pertsonak beren helburua lortzen ari direla.

Bartzelonan argi dute bizi-kalitatea hiri berdearen sinonimoa dela. Egiturak polinizatzaileentzat, belar-mozte partzialak, polinizatzaileen erakargarri diren loreez beteriko lorategiak, hiri-egituraren eta alde naturalen arteko trantsizio-guneak zaintzea… Naturguneek hiriko biztanleen osasunean zuzenean eragiten dutela ulertzen den hiri batean gauzatzen dituzten jarduketak dira horiek guztiak.

Viladecans hiria erleen laguna da, eta haiek aintzakotzat hartzen ditu hiriaren ingurumen-kalitatea aztertu, zaindu eta hobetzeko. Hirian dituzten hiru erlauntzetako eztiarekin bisitariei harrera ona egiten diete, Erleen Etxean neska-mutiko eta helduentzako jarduerak egiten dituzte, eta etxebizitzetako balkoiek eta txorkoek lore erakargarriak erakusten dituzte, intsektu polinizatzaile horiek bila ibiltzen diren jaki gozoa aurki dezaten.

Paper-zapi bustien presentzia gure ingurunean etengabea da, eta azpiegitura publikoak buxatzen ditu, hala nola estolda-sareak, ponpaketa-ekipoak eta araztegiak. Eta horrek %10-15 garestitzen ditu hondakin-uren mantentze-, tratamendu- eta arazketa-lanak. Kordoban, gainera, paper-zapi bustien uhartetxoa sortu da.