Martinborough Zeelanda Berriko hiri bat da, aberastasun natural pribilegiatua duena. Bertako lurrak izugarri emankorrak dira eta zeruek, batik bat gauekoek, “osasun inbidiagarria” dute. Joan den urtean, ordea, inguru horretan gauean argia ematen duten farolak aldatzeko proposamen batek kritika uholdea eta kontrako gizarte mugimendua eragin zuen.

Kaleak eta errepideak argiztatzen zituzten sodio lurrunezko tradiziozko farolak kendu eta LED zuriko argia ematen duten beste batzuk jartzea zen asmoa, 4.000 kelvineko kolore tenperaturakoak.

Gai honetan abiarazi gabeko herritar batzuk edo komunitate bat beharbada ez lirateke ohartuko argi mota berri horren eraginez, aurrekoen aldean azken horiek ematen duten argitasun handiago edo txikiagotik harago. Martinborough hirian, ordea, zuriagoa, distiratsuagoa eta dirdai nabarmena ematen duen argi mota horren eraginen berri ezin hobeto duen gizarte bat dute, neurri horren kontra altxatu zena, gaueko zeruaren ikuspegi argiari eragingo ziola eta bertako basa bizitzari kalte egingo ziola uste baitzuen.

Kontzientzia harrarazteko kanpaina bati esker –gizarteari oso ezagutza-oinarri garrantzitsua eman zion kanpaina–, barrutiko kontseiluari eta Zeru Ilunaren Nazioarteko Elkarteak (IDA) ematen zizkien gomendioak onartzeko prest zeuden agintari batzuei esker,  LED farolek 3.000 kelvinak ez gainditzea lortu zen, “udal komunitateen beharrei modu seguruan eta eraginkorrean arreta emateko nahikoa den potentzia”, eta bai argia beherantz igortzea ere, lehengoratzen zaila izango zen argi-kutsadura saihestuta.

Martinborough. Argazki: Mark Gee

Mundu osoan ehundik gora adibide daude hori bezalakoak, “zeru iluneko komunitateak” esaten hasi zaienak jada.

Egin klik hemen, zeru iluneko komunitate batetik hurbil bizi zaren jakiteko.

Zeru Ilunaren Nazioarteko Elkartearen arabera (IDA), zeru iluneko komunitateak hiriak edo lurraldeak izan daitezke, hauengatik kezkatzen direnak: argi-kutsadurarik gabeko gaueko zeru bat eta izarrei behatzeko eskubidea defendatzea, udal ordenantzen eta zeru ilunen garrantziari buruz kontzientzia harrarazteko lanen bidez, aipatu dugun Zeelanda Berriko kasu hori bezala.

Parke pribatuak edo publikoak ere izan daitezke, kanpoko argiztatze ona abiarazten dutenak eta bisitarientzat zeru iluneko programak antolatzen dituztenak. Azkenik, natura erreserbak zeru iluneko komunitatetzat ere har litezke, eta bai santutegiak eta munduko toki urrutikoenak ere (sarritan ilunenak izan ohi direnak), kontserbatze egoera ahulagoa dutenak.

Beste alde batetik, Kanaria uharteak, Hawaii, Txileren iparraldea eta Kalifornia Behereko San Pedro Mártir mendilerroa, Mexikon, beren baldintza geografikoak eta klimatikoak aintzat hartuta, paradisu ilun eta gardentzat jotzen dira. Izan ere, toki edo lurralde horietan erakundeek eta unibertsitateek teknologiako azken berrikuntzak kokatzea erabaki dute, kosmosaren sekretuak arakatze aldera.

Zientziarako, heziketarako, kulturarako, turismorako eta bizi-kalitaterako ezin kalkulatuzko balioa duen ondasun bat begiratzea da asmoa; edonola ere, arriskuan dagoen ondarea da, 2007an Starlight fundazioak aitortzen zuenez. Fundazio horretan, hain zuzen, Unesco etxeak eta IAU erakundeak laguntzen zuten.

Gure ingurunearen “alde iluna” begiratzeko beharrari buruz asko idazten da, baina hona hemen CSIC kontseiluko irakasle baten artikulu adierazgarri eta funtsatu bat. Zehazki, Juan J. Negrorena da, eta bertan zehatz-mehatz azaltzen ditu argi-kutsadurak biodibertsitatean eta gizakion osasunean dituen eragin eta ondorioak.

Iturriak: http://darksky.org