Duela 70 milioi urte, plaka tektonikoak Itsaso Baltikoaren hondoa azalerantz bultzatzen hasi zirenean, Møn uharteko labarrak (Møns Klint) sortu ziren, eta egun Unesco etxearen biosferaren erreserba deklaratuta daude.

Paretak kareharrizkoak dira eta itsasoko fosilek eratuta daude. Babesleku bikaina dira haietan milaka urte daramatzaten belatzentzat. 126 metroko garaiera dute, eta sei kilometroan luzatzen dira, Itsaso Baltikoko turkesa koloreko uraren gainean. Izan ere, zenbaitek Danimarkako “Karibe hotza” esaten diote inguru horri, turkesa kolore horrengatik, eguzkiak distira egiten ez duen egunetan, desagertu egiten den kolore horrengatik.

Kopenhagetik bi ordutara kokatuta, txango ezin hobea da haien edertasunaz, balio geologikoaz eta belemnite fosilen ugaritasunaz gozatzeko, egunez…

… eta iluntasunaz eta izarrez gozatzeko, gauez. Izan ere, Møn uhartea Zeru Iluneko Nazioarteko Parkeen barnean dagoen Danimarkako kokaleku bakarra da. Hain zuzen, zeru izartsu bat, hau da, dark sky esaten zaiona, argi eta garbi ikusteko bidea ematen duten tokiak aukeratzen dituen elkartea da hori.

Aurreko argitalpen batean azaldu genuen moduan, Zeru Ilunaren Nazioarteko Elkartearen arabera (IDA), zeru iluneko komunitateak hiriak edo lurraldeak izan daitezke, hauengatik kezkatzen direnak: argi-kutsadurarik gabeko gaueko zeru bat eta izarrei behatzeko eskubidea defendatzea, udal ordenantzen eta zeru ilunen garrantziari buruz kontzientzia harrarazteko lanen bidez.

Parke pribatuak edo publikoak ere izan daitezke, kanpoko argiztatze ona abiarazten dutenak eta bisitarientzat zeru iluneko programak antolatzen dituztenak.

Azkenik, natura-erreserbak zeru iluneko komunitatetzat ere har litezke, eta bai santutegiak eta munduko toki urrutikoenak ere (sarritan ilunenak izan ohi direnak), kontserbatze-egoera ahulagoa dutenak.

Eta zergatik dira garrantzitsuak komunitate-mota hauek? Duela gutxi kaleratutako azterlanek egiaztatzen dute gaueko argiztatzea espezie askoren jokaera-ereduak aldarazten ari dela eta giza organismoan dituen ondorioak ikusten hasten direla.  

Kontuan izan behar da egun/gau zikloak argi-kantitatearen aldakuntza eragiten duela naturalki, bizitzak planeta honetan duela 3.000 urtetik baino gehiagotik bilakaera izatea ekarri duena. Espezie guztiek moldatu dute beren bizi-zikloa argitasuneko eguneko/iluntasuneko ziklo horretara, eta ziklo natural nagusietako bat bihurtu da. Eta orain hankaz gora jartzen ari da.

Hori dela-eta, hainbat kokalekuk, hala nola Møn uharteko labarrek, Kanaria uharteek, Hawaiik, Txileren iparraldeak eta Kalifornia Behereko San Pedro Mártir mendilerroak, Mexikon, ingurumen-eginkizun giltzarria dute.

Gai hau interesatzen bazaizu, atsegin hartuko duzu argitalpen hauek irakurrita: