Gizakion ileak duen erresistentzia-pisu erlazioa altzairuak duen erlazioarekin alderatzeko modukoa da. Gainera, hautsi aurretik, % 70erainoko deformazioa jasan ahal du. Eta horrez gain, ura aldaratzen du eta biodegradagarria da. Herbehereetako Zsofia Kollar diseinatzaileak ahalmen hori guztia ikusi zuen eta ilea ehun-ekoizpenean lehengai moduan aprobetxatu ahal izateko enpresa bat sortu zuen.

Hiri-hondakinen esparruan, herritarrek gero eta barneratuago daukate baztertzen edo botatzen den oro baliabide bihur daitekeela. Paperarekin paper birziklatua egiten da, ontziekin, plastiko berriak, gai organikoekin, konposta eta energia, eta abar. Baina, zer gertatzen da obra-hondakinekin eta eraikuntzako materialekin? “Escombrarte” eskulturako nazioarteko lehiaketa bat da, birziklapenaren artean oinarritutakoa, ekonomia zirkularraren oinarrietako batean. Lehiaketa harrigarria egiten zaigu biziberritzen diren obra eta material batzuei esker; hain zuzen, obra-hondakin huts bihurtu ondoren biziberritzen diren materialak.

Olioa gure sukalde guztietan aurkitzen dugun produktua da. Izan ere, ia errezeta guztien oinarria da. Baina zer egiten dugu harekin erabili eta gero?
Badakizu Europar Batasunean etxebizitzetan kontsumitzen den olio guztiaren %5 baino ez dela birziklatzen, nahiz eta 2030erako helburua %60 birziklatzea den?
Nafarroan, olio erabilia jatorrian balorizatzeko teknologia bat garatu duen enpresa bat jaio da, hartara, ingurumenari eta ekonomiari eragiten dizkion kalteak ekiditeko. Enpresa horren lehen garapena etxetresna elektriko txiki bat da, olio erabilia hainbat erabileratarako xaboi bihurtzen duena, kapsula biodegradagarrien kit baten bitartez.

Prezio apaleko altzarien iraunkortasun txikia, tresna elektriko eta elektroniko batzuen zaharkitze programatua, erosketa konpultsiboak… Asko dira tamaina handiko hondakinak sortzea eragiten duten faktoreak. Ondorioz, sofa, lastaira edo altzari zaharrak edo jada balio ez digutenak egoki kudeatzea garrantzi handiko ingurumen-erronka bihurtu da.

2021eko udazkenaz geroztik, Iruñerriko Mankomunitatea edukiontziak elektronikoki irekitzeko sistema berri bat abiarazten ari da. 2022ko martxoan egindako karakterizazio-azterlaneko datuen arabera, edukiontzi marroietan bereiz bildutako gai organikoen kantitatea hirukoiztu egin da 6 hilabetean, hilabetean 81.640 kg izatetik egun hilabetean 280.876 kg izatera igarota. Irail honetan, eta gai organikoen %70 berreskuratzeko erronka izanda –Nafarroako Hondakinen Plan Integralak 2027rako jasotzen duen erronka–, Mankomunitateak berriro helduko dio kanpainari.

Ekonomia zirkularra, birziklapena, berrerabiltzea, ingurumen-aktibismoa, gizarte-ekintza… Hitz eta termino horiek guztiak existitzen ziren duela berrogeita hamar urte, eta denborarekin esanahi berria hartzen joan dira, zenbait erakunderi esker, besteak beste, Nafarroako Emausko Trapuketariei esker.

Zer gertatzen da bolalumaren tinta amaitzen denean? Plastikoa, metala, tintaren beraren hondakinak… Zer motatako hondakinak dira? Zein edukiontzitara bota behar dugu? Birzikla daitezke? TerraCycle enpresak programa bat jarri zuen abian duela 10 urte, eta haren bidez hondakin horien 638.000 kilogramo baino gehiago bildu ditu mundu osoan.

26.078 txartel-pare ematea, edukiontziak zabaltzeko app bat martxan jartzea, 23.805 bisita etxebizitzetara eta 2.031 merkataritzako establezimenduetara, informazioa edukiontzien ondoan, informazio-gune ibiltariak, hezitzaileak bizikletaz lekualdatzen egunean 6 orduz, ekitaldiak eta bisita gidatuak, herritarrei arreta emateko 682 ekintza eta inkestak egitea. Mankomunitateak baliabide guztiak erabili ditu, edukiontziak zabaltzeko sistema berria martxan jartzea sakon sartzeko gizartean.

Zuzenean zabortegira joaten zen hondakin bihurtuta zeuden osasun-maskarak tratatu eta birziklatzea lortu du euskal enpresa batek. Orain berreskuratzen dira eta hidrogeno eta erregai sintetiko bihurtzen dira, ibilgailuen garraioaren edo itsas garraioaren industrian erabil daitezkeenak, besteak beste

Badakizu gai organikoak energia eta konpost bihur daitezkeela? Orduan, zergatik uzten dugu zabortegian lurpera ditzatela eta ez dugu haien ahalmena baliatzen? Iruñerriko Mankomunitateak kanpaina bat jarri du abian, berreskuratutako gai organikoen portzentajea handitzeko eta, hartara, aurrera egiteko ekonomia zirkularrean.