Eva Cranek fisikari nuklear gisa zuen etorkizun oparoko ibilbidea alde batera uztea erabaki zuen, bere ikerketen arreta erleetan jarri eta gero, dibulgazio-lanetan aritzeko. 1942. urtea zen, Ingalaterra Bigarren Mundu Gerran sartuta zegoen eta berari erlauntz bat oparitu zioten ezteietako opari moduan.
Pitiusetako sugandila, endemikoa Ibiza eta Formentera uharteetan, identitate-sinboloa eta bitxiak, oroigarriak, margolanak eta abar apaintzeko motibo bihurtu da. Hala ere, ferra-sugea (Hemorrhois hippocrepis) ustekabeko moduan toki horietan sartu zenetik, sugandila hori desagertzeko arriskuan dago.
Urumea ibaian kanoan egiten diren paseoak eskaintzen dituen enpresa bateko gerentea da Unai Elizasu. Ingurumenarekiko konpromisoa hartuta, paseo horietan ibaia garbitzera gonbidatzen ditu bezeroak, beste garbiketa-jarduera batzuk antolatzen ditu eta hiriaren fisonomiari itxura eman dion –presente dago bere identitatean– eta ahanzturan galtzen diren garaietatik jende eta inguruabar asko ezagutu dituen ibai baten istorioak kontatzen ditu.
Gazte-talde batek trashumantziaren sekretuak ezagutu zituen, artalde bat Ezkaba mendira oinez eramaten zuten bitartean. Artalde hori sasiz garbitzen ariko da hilabete batean, eta, hartara, suteen arriskua murriztuko du. Atarrabian, Nafarroan, “ardi suhiltzaile” esaten zaie ardi horiei.
Txalaparta zurezko perkusio-instrumentu moduan jaio zen. Baina bilakaera izan du. Egun, bere oholak metalezkoak eta harrizkoak ere izaten dira, eta bere soinuak musika-notak erreproduzitzen ditu. Edonola ere, bere filosofiak bere horretan jarraitzen du. Kolpe lehor batzuen erritmoan, naturarekin elkartzen diren bi pertsona, Ama Lurraren taupaden antzekoak diren kolpeen erritmoan.
Urriaren 24an “Klima Aldaketaren aurkako Nazioarteko Egunaren” oroitzapena egiten da. Edonola ere, urteurren hori urteko 365 egunetan gogorarazi behako litzateke, planetan giza espeziearen bizia arriskuan egotea ez badugu nahi, erantzun arinak eta azkarrak eskatzen dituen larrialdi bat baitakar berekin klima-aldaketak.
2023ko uda beroena izan da mundu osoan, erregistroak egiten direnetik. Erregistratutako 16 urte beroenetatik 15 mende honetakoak dira. Muturreko fenomeno klimatologikoak biderkatzen ari dira. Baita lehorteak eta suteak ere. Egoera leheneratzeko gai izango gara?
Bertakoa ez den espezie bat berea ez den ekosistema batean sartzeak ondorioak ekartzen ditu beti. Txikiak izanagatik ere, aldaketek denari eragiten diote. Eta horixe bera gertatu da Guam uhartean. Izan ere, Bigarren Mundu Gerran zuhaitzetako suge marroia iritsi zen bertara, itsasontzietako zamategietan ezkutaturik, eta egun uharteko txorien 12 espezieetatik 10 akabatu diru, horrek berekin dakarren guztiarekin.
Gizakion ileak duen erresistentzia-pisu erlazioa altzairuak duen erlazioarekin alderatzeko modukoa da. Gainera, hautsi aurretik, % 70erainoko deformazioa jasan ahal du. Eta horrez gain, ura aldaratzen du eta biodegradagarria da. Herbehereetako Zsofia Kollar diseinatzaileak ahalmen hori guztia ikusi zuen eta ilea ehun-ekoizpenean lehengai moduan aprobetxatu ahal izateko enpresa bat sortu zuen.
Erregistroak egiten direnetik, 2023ko uda beroena izan da munduan. Klima-aldaketa nabarmentzen da. Egin daiteke ezer erremediatzeko? Eztabaida mahai gainean dago, eta mota desberdinetako iritziek bizirik eusten diote.
