Hiri-hondakinen esparruan, herritarrek gero eta barneratuago daukate baztertzen edo botatzen den oro baliabide bihur daitekeela. Paperarekin paper birziklatua egiten da, ontziekin, plastiko berriak, gai organikoekin, konposta eta energia, eta abar. Baina, zer gertatzen da obra-hondakinekin eta eraikuntzako materialekin? “Escombrarte” eskulturako nazioarteko lehiaketa bat da, birziklapenaren artean oinarritutakoa, ekonomia zirkularraren oinarrietako batean. Lehiaketa harrigarria egiten zaigu biziberritzen diren obra eta material batzuei esker; hain zuzen, obra-hondakin huts bihurtu ondoren biziberritzen diren materialak.

Iruñerriko Ibai Parkea korridore ekologiko garrantzitsua da, eta bertan elkarrekin bizi dira pertsonak, animaliak eta landareak. Mankomunitateak ahalegin handia egiten du ibai-parkearen eta bertako biztanleen egoera ona babesteko, hainbat ekintzaren bitartez. Ekintza horiek behatze hutsetik eta diagnostikoak egitetik kontserbazio, babes eta dibulgazioraino doaz.

Nafarroako Emausko Trapuketarien bigarren eskuko 2.500 liburuk kontserba-edukiontzi batean bidaiatu dute Ekuadorko Manabí probintziaraino. Hain zuzen ere, helburua da inguru horretan zabalduko dituzten 21 liburutegietako apalategietan jartzea. Hori lehen bidalketa izan da, baina bigarrena ere prestatzen ari dira.

UN Etxeak Garapen Iraunkorrerako Hezkuntzako Eskualde Zentro bat (RCE) sortzeko ideia proposatu zuenean, 30 entitatek eman zioten babesa. Hori hala izanik, ekimen horretan lanean jarraitu zuen 2023ko urtarrilean RCE Basque Country-Navarre errealitate bihurtu zen arte. Hain zuzen ere, bere xedea da 2030 Agendarako agente anitzeko erreferentziazko gune globaletako bat bilakatzea hezkuntzan.
Egun, Euskadiko, Nafarroako eta Ipar Euskal Herriko 40 entitatek baino gehiagok eratzen dute, eta entitate horiek hezkuntza formalarekin, ez-formalarekin eta informalarekin lotutakoak dira.

Iruñeko auzo bateko aldizkariak ekimen bat proposatu du, bertako auzolagunek ura birziklatzeko eta hiriko zuhaitzei edaten emateko. Baina helburua askoz harago doa. Roberto Carmona ideiaren aitzindarietako baten arabera, “ekimen honetan garrantzitsua da ingurumen-kontzientziazioa eta ura aurreztu behar dela ulertzea. Horrez gain, ez dugu ahaztu behar garrantzitsua iruditzen zaigula lotura bat sortzea herritarren eta zuhaitzen artean, eta zuhaitzek gizakiontzat dituzten onurak erakustea”.

Zulueraz, “ubuntu” hitzak “Ni banaiz, bagarelako” esan nahi du. Nolabait, komunitate bateko kide izatearen eta guztien ongiaren kontzeptua adierazi eta helarazten du. Atarrabiako Udalak, Nafarroan, erreferentziazko hitz hori hartu eta jai-jardunaldi bat antolatu zuen, hiri atsegina eta iraunkorra eraikitzen jarraitzeko inplikazio kolektiboaren garrantziari buruz herritarrak sentsibilizatzeko eta kontzientzia harrarazteko helburuarekin.

Gizakiak bi modutara egokitu ahal gara aldaketetara: genetikoki eboluzionatzen, gainerako izaki bizidunak bezala, edo kultura aldetik egokituta. Azken aukera hori da azkarrena, eta abantaila ematen digu gainerako espezieen aldean, baina ongi aprobetxatzen jakin behar da, ahaztu gabe egungo arazoen irtenbideak biharko krisien hastapena izan daitezkeela.

Sarritan, natura inspirazio-iturria izaten da. Eta horren erakusgarri ona da erle artifizialen algoritmoa, erleek beren artean komunikatzeko eta elikagai-iturriak eraginkortasunez bilatzeko daukaten gaitasuna baliatzen baitu. Algoritmo horren aplikazioa hainbat esparrutara hedatzen da, esate baterako, informatikara, biologiara eta abarretara, eta oso zabala eta konplexua den bilaketa-eremu batean irtenbide ahalik eta onena bilatzean jartzen du arreta.

Erleak eta basa-polinizatzaileak hiriko airearen kalitatearen bioadierazle onenak dira, eta, horrenbestez, positiboa da haien presentzia hiri-ingurunean. Europan, zenbait herrialdetan, hala nola Frantzian, Ingalaterran, Eslovenian eta Alemanian, erleen presentziak emaitza bikainak eman ditu eta ez du eragozpen edo handirik sortu.
Espainiako legeriak debekatu egiten ditu abeltzaintza-ustiapeneko erlauntzak hiri-eremuetan. Alabaina, ez du debekatzen erleak edukitzea kontserbazioko edo didaktikako xedeetarako, baldin eta ez badira merkaturatzen erlauntzaren produktuak.

Sarritan ahaztu egiten zaigu gizakia ez zela oinetakoekin jaio. Izan ere, gure arbaso zaharrenak oinutsik ibiltzen ziren bide basatietan. Egun, galdu egin ditugu erreferentzia horiek eta, haiekin batera, naturaren kontaktuak gure oin biluziei ekar diezazkiekeen onurak. Orain, Lietebergeko bisitarien zentroak (Belgika) 3 kilometroko luzerako paseoa oinutsik egiteko aukera eskaintzen du, hondar eta hartxintxarrezko harrobi zahar batean.