2021ean, Iruñerriko Mankomunitateak (IM) EHGan gutxiago kutsatzeko energien II. plana onartu zuen, kutsatzen duten autobusak progresiboki ordezten joateko. Ondorioz, IMk ez du erosten gasolioa erabiltzen duen autobusik eta Hiri Garraioko flotan erregai hori progresiboki alde batera uzten jarraitzen du.
Hartara, erabaki horiekin, 2030ean karbonoari dagokionez neutroa izateko helburu orokorrerantz doa Mankomunitatea.
Iruñean hiri-autobusei Billabesa esaten zaie. Duela100 urte La Villavesa S.A. Iruñeko garraio kolektiboa kudeatu zuen aurreneko enpresa izan zen eta hortik dator gaur egungo autobusen izengoitia.
Ika-mika askoren ondoren, 1999an, orain dela 25 urte, Iruñerriko Mankomunitateak Eskualdeko Hiri Garraioaren zerbitzuaren ardura hartu zuen bere gain.
Denbora horretan asko aldatu bada ere, gauza bat mantendu da aldagaitz: Iruñeko eta Iruñerriko herritarrek hiri-autobusari deitzeko erabiltzen duten izena, billabesa.
Historiaurreko garaietatik, artzain transhumanteak beren artaldeak lurralde beheretara eramaten aritu dira, neguan zehar klima epelagoei etekina ateratzeko eta animaliak modu naturalean elikatzeko, eta udaberrian mendietako bazkaleku finetara itzultzen.
Dena den, abeltzaintza-sistema tradizionalak, landa-arloko jarduerak alde batera uztea, klima-aldaketa eta beste faktore batzuk jardunbide hori desagerrarazten ari dira.
Merezi du kontserbatzea?
Luis Merino ingurumen-kazetari eta Energías Renovables aldizkariaren zuzendariaren hitzetan, “zerbait gaizki egiten ari gara, inork ez baditu nahi haize-parkeak edo beste energia berriztagarri batzuk gertu. Argi dago soil-soilik energia berriztagarrietan oinarrituta dagoen energia-eredu batera igaro behar dugula, energia konbentzionalak arazo larriak eragiten ari baitira. Horrek ez du esan nahi, ordea, energia berriztagarriak edozein eratara instalatu ahal direla”.
Eztabaida mahai gainean dago.
Urriaren 24an “Klima Aldaketaren aurkako Nazioarteko Egunaren” oroitzapena egiten da. Edonola ere, urteurren hori urteko 365 egunetan gogorarazi behako litzateke, planetan giza espeziearen bizia arriskuan egotea ez badugu nahi, erantzun arinak eta azkarrak eskatzen dituen larrialdi bat baitakar berekin klima-aldaketak.
Pablo Palazueloren lana inspirazio-iturria izan da, 5 eta 11 urte arteko hogei bat gaztek inguruan egokitu zaien naturarekin bizitzen ikasteko, hura zaintzea baloratuz. “Arteak, naturak bezala, hunkitu egiten gaitu, eta mota honetako jarduerek ekartzen dute inguruan dugunaren jakitunago diren pertsona moduan heztea”, azaldu digu Mar Garcíak, Mancoeducako koordinatzaileak. Hain zuzen, Mancoeduca programak garatu du hain originala den jarduera hau, Nafarroako Unibertsitatearen Museoarekin batera.
Gizakiak bi modutara egokitu ahal gara aldaketetara: genetikoki eboluzionatzen, gainerako izaki bizidunak bezala, edo kultura aldetik egokituta. Azken aukera hori da azkarrena, eta abantaila ematen digu gainerako espezieen aldean, baina ongi aprobetxatzen jakin behar da, ahaztu gabe egungo arazoen irtenbideak biharko krisien hastapena izan daitezkeela.
Sarritan ahaztu egiten zaigu gizakia ez zela oinetakoekin jaio. Izan ere, gure arbaso zaharrenak oinutsik ibiltzen ziren bide basatietan. Egun, galdu egin ditugu erreferentzia horiek eta, haiekin batera, naturaren kontaktuak gure oin biluziei ekar diezazkiekeen onurak. Orain, Lietebergeko bisitarien zentroak (Belgika) 3 kilometroko luzerako paseoa oinutsik egiteko aukera eskaintzen du, hondar eta hartxintxarrezko harrobi zahar batean.
Egungo araudiak erlezaintzako ustiategi profesionaltzat hartzen du gutxienez 150 kutxa dituena. Baina Jaume Clotetek ez zuen inoiz kantitatea lehenetsi nahi izan, baizik eta produktuaren kalitatea eta erleen ongizatea. Horregatik egin zen hiri-erlezain, modu iraunkorrago eta errespetuzkoago batean lan egin ahal izateko erleekin eta haietaz bizitzeko, erleek hiri baten bizitzari ekartzen dizkioten onurak eta duten garrantzia gizarteari transmititzen dizkion aldi berean.
“Erlaxatzeko, naturaz gozatzeko eta hildako pertsona maitearekin elkartzeko parke bat sortu nahi genuen. Ez mausoleo handirik ez eta panteoirik ere”. Eta badirudi Roques Blanqueseko hilerri hau asmatu zuten pertsonak beren helburua lortzen ari direla.
