2021ean, Iruñerriko Mankomunitateak (IM) EHGan gutxiago kutsatzeko energien II. plana onartu zuen, kutsatzen duten autobusak progresiboki ordezten joateko. Ondorioz, IMk ez du erosten gasolioa erabiltzen duen autobusik eta Hiri Garraioko flotan erregai hori progresiboki alde batera uzten jarraitzen du.
Hartara, erabaki horiekin, 2030ean karbonoari dagokionez neutroa izateko helburu orokorrerantz doa Mankomunitatea.
Iruñean hiri-autobusei Billabesa esaten zaie. Duela100 urte La Villavesa S.A. Iruñeko garraio kolektiboa kudeatu zuen aurreneko enpresa izan zen eta hortik dator gaur egungo autobusen izengoitia.
Ika-mika askoren ondoren, 1999an, orain dela 25 urte, Iruñerriko Mankomunitateak Eskualdeko Hiri Garraioaren zerbitzuaren ardura hartu zuen bere gain.
Denbora horretan asko aldatu bada ere, gauza bat mantendu da aldagaitz: Iruñeko eta Iruñerriko herritarrek hiri-autobusari deitzeko erabiltzen duten izena, billabesa.
NUP Nafarroako Unibertsitate Publikoko Zientzien Katedrak “Perspectiva. El panorama de la energía en perspectiva” liburua kaleratu du, ikasleei eta bisitariei energia fosilen eta beste energia batzuen erabileraren gaineko kontzientzia harrarazteko helburuarekin.
Lan horretan, neurri berri bat asmatu dute, gure eguneroko zereginetan kontsumitzen dugun energia kalkulatzeko: gizaki batek egun batean bizitzeko behar duen energia-kantitatea.
Modu ona da energia kontsumoaren erabilerari eta gehiegizko erabilerari buruzko hausnarketa eragiteko.
Azken tanta hotzaren eraginak jasan eta gero, Metamorfosik, Greziako Tesalia eskualdeko herri txiki batek, erreferendum baterako deia egin zuen, kokaleku seguruago batera lekualdatu behar ote zuten erabakitzeko. Eta emaitza baiezko nabarmena izan zen.
Obrak hasi dira, eta aurreikusten dute kokaleku berrirako lekualdaketa bi urteren buruan egitea. Orduan, Metamorfosiko biztanleak Europako lehen klimigratzaileak edo migratzaile klimatikoak izango dira.
Hiru urteko lehorte batek ekarri du bai Kenyako gobernuak bai eta Elikagaien Mundu Programak ere esku hartu behar izatea gameluak banatzen, esnea ekoizteko helburuarekin eta, hartara, herritarrak izaten ari ziren desnutrizio-arazoei aurre egiteko. Hala, Sanburu herrian ikusi dute nola joan diren desagertzen behiak, gameluen mesedetan, azken ugaztun hori bereziki prestatuta baitago klima-aldaketaren ondoriozko muturreko baldintzak jasateko.
Nepalek droneak erabiltzen ditu Everest mendia garbitzeko. Ekimen berritzailea da, etengabeko arazo bati, kutsaduraren arazoari, aurre egiteko. Ekimenaren helburua da mendiko turismoak eskualde horretan duen ingurumen-inpaktua murriztea. Urtero, milaka mendigoizalek eta eskalatzailek hainbat eta hainbat hondakin uzten dituzte atzean, hala nola oxigeno-botilak, janari-hondarrak eta gorotzak.
Klima-aldaketa Antartikan milaka meteorito suntsitzearekin mehatxatzen ari da, izotza urtzearen ondorioz. Izan ere, meteoritoak agerian gelditzen dira, higaduraren eraginaren pean, mugitu egiten dira izotzarekin eta urak hartzen ditu itsas maila goratzearen ondorioz. Galdu baino lehen meteoritoak lokalizatu eta biltzeko lan egiten ari dira zientzialariak, baina ezinbestekoa da klima-aldaketaren aurka borrokatzea babesteko, beranduegi izan baino lehen.
Historiaurreko garaietatik, artzain transhumanteak beren artaldeak lurralde beheretara eramaten aritu dira, neguan zehar klima epelagoei etekina ateratzeko eta animaliak modu naturalean elikatzeko, eta udaberrian mendietako bazkaleku finetara itzultzen.
Dena den, abeltzaintza-sistema tradizionalak, landa-arloko jarduerak alde batera uztea, klima-aldaketa eta beste faktore batzuk jardunbide hori desagerrarazten ari dira.
Merezi du kontserbatzea?
“Adineko Emakumeak Klima Babestearen Alde” Suitzako 2.000 emakume adinekok eratutako taldeak herrialde hori auzitegira eraman zuen, gobernuak klima-aldaketa borrokatzeko neurririk ez hartzeak beren osasuna eta ongizatea mehatxatzen zuela argudiatuta, eta, horrenbestez, pertsona nagusien giza eskubideak urratzen zituela.
Historikoa izan den epai batean, Europako auzitegiak arrazoia eman zien eta Suitzari agindu dio asmo handiko neurriak har ditzala, bertako biztanleak klima-aldaketatik babesteko.
Baliteke erabaki honek ondorio esanguratsuak izatea mundu osoan, beste pertsona eta komunitate batzuk inspiratuz beren gobernuei exijitzera klima-krisiari heltzeko ekintzak.
Nekazaritzako eta abeltzaintzako ustiapen-eredu berriek ekarri dute ur-eskaera handitzea, erreserba hidrikoak gutxitzen ari diren une batean.
Datadistako kide Ana Tudelak ohartarazpen hau egin du: “Edateko ura falta zaigu. Eta urik gabe, ez dago bizirik”.
