Urriaren 24an “Klima Aldaketaren aurkako Nazioarteko Egunaren” oroitzapena egiten da. Edonola ere, urteurren hori urteko 365 egunetan gogorarazi behako litzateke, planetan giza espeziearen bizia arriskuan egotea ez badugu nahi, erantzun arinak eta azkarrak eskatzen dituen larrialdi bat baitakar berekin klima-aldaketak.
2023ko uda beroena izan da mundu osoan, erregistroak egiten direnetik. Erregistratutako 16 urte beroenetatik 15 mende honetakoak dira. Muturreko fenomeno klimatologikoak biderkatzen ari dira. Baita lehorteak eta suteak ere. Egoera leheneratzeko gai izango gara?
Erregistroak egiten direnetik, 2023ko uda beroena izan da munduan. Klima-aldaketa nabarmentzen da. Egin daiteke ezer erremediatzeko? Eztabaida mahai gainean dago, eta mota desberdinetako iritziek bizirik eusten diote.
Gizakiak bi modutara egokitu ahal gara aldaketetara: genetikoki eboluzionatzen, gainerako izaki bizidunak bezala, edo kultura aldetik egokituta. Azken aukera hori da azkarrena, eta abantaila ematen digu gainerako espezieen aldean, baina ongi aprobetxatzen jakin behar da, ahaztu gabe egungo arazoen irtenbideak biharko krisien hastapena izan daitezkeela.
Gizateriak inoiz aurrez aurre izan duen arazo larriena da klima-aldaketa. Zientzia konprometitua eta mobilizatzen duena ardatz duten ekimenak oso erabilgarriak izan daitezke, herritarrak ziurtasunetan oinarrituta mobilizatzen baitituzte. Haietatik eratortzen diren ekintzak azterlan zientifikoek bermatuta daude, eta eragina eta emaitzak izan ditzakete.
Java, munduko uharterik jendeztatuena, bere gainazala itsaspean gelditzen ari dela ikusten ari da. Berotze globalaren ondorioz itsas maila goratzea hondoratze horren arrazoietako bat da. Eta gizakion jarduna beste arrazoi bat da.
Ranfurly zuhaitza Sitka izei bat da, eta jenderik gabeko Campbell uhartean dago, Zeelanda Berrian. Planetako “zuhaitz urrutikoentzat” jotzen da, eta, horrez gain, espezie inbaditzailea da, eta horregatik zientzialari batek baino gehiagok desagertzea nahiko luke. Edonola ere, ale hau moztu gabe geldituko da, Ozeano Australean karbono dioxidoa xurgatzearekin eta, beraz, klima-aldaketarekin gertatzen ari dena ulertzeko tresna baliotsua izan baitaiteke.
Oro har, gogoko ditugu tximeletak. Ez dira beldurra eragiten duten intsektuak, ez eta, ziztada gogaikarrietarako arriskua dakartelako, ihes eginarazten digutenak ere. Ederrak izaten dira, koloretsuak…
Baina, hala ere, gutxi dakigu haietaz. Adibidez, gutxitan ohartzen gara ingurumen-kalitatearen adierazle bikainak direla. Edo hainbat mendean multzo eredugarri gisa erabili izan direla ikertzeko biologiaren, nabigazioaren, enbriologiaren eta abarren arloetan, eta, egun, klima-aldaketa aztertzeko.
Aurrekaririk gabeko uholdeak eta prezipitazioak neguan, lehorteak eta ikaragarri beroak diren tenperaturak udan… Gure latitudeetan, klima-aldaketa bultzatzen ari da prezipitazio-ezeko aldiak, lehorte luzeagoak ekartzen dituztenak ondorio moduan, eta bai oso biziak edo uholdezkoak diren prezipitazio-gertaerak ere.
Hori ez da aurreikuspena edo etorkizunerako proiekzioa, baizik eta jada gertatzen ari da eta munduko toki askotan ikusten ari gara. Peio Oria Iriartek horren gaineko azalpenak eman dizkigu.
Klima-aldaketaren ondorio handienetako bat da muturreko zenbait fenomeno gertatzeko probabilitatean edo aukeran areagotze bat egotz dakiokeela. Hori ez da aurreikuspena edo etorkizunerako proiekzioa, baizik eta jada gertatzen ari da eta munduko toki askotan ikusten ari gara. Klima-aldaketa errealitatea da, eta, hartz zuriari ez ezik, gizakiari ere eragiten ari zaio, espezie moduan.
Peio Oria Iriarte AEMET Estatuko Meteorologia Agentziak Nafarroan duen lurralde-ordezkaria da, eta berak azalduko dizkigu azken hilabeteetan bizitzen ari garen muturreko fenomenoak.