Pitiusetako sugandila, endemikoa Ibiza eta Formentera uharteetan, identitate-sinboloa eta bitxiak, oroigarriak, margolanak eta abar apaintzeko motibo bihurtu da. Hala ere, ferra-sugea (Hemorrhois hippocrepis) ustekabeko moduan toki horietan sartu zenetik, sugandila hori desagertzeko arriskuan dago.
Txalaparta zurezko perkusio-instrumentu moduan jaio zen. Baina bilakaera izan du. Egun, bere oholak metalezkoak eta harrizkoak ere izaten dira, eta bere soinuak musika-notak erreproduzitzen ditu. Edonola ere, bere filosofiak bere horretan jarraitzen du. Kolpe lehor batzuen erritmoan, naturarekin elkartzen diren bi pertsona, Ama Lurraren taupaden antzekoak diren kolpeen erritmoan.
Urriaren 24an “Klima Aldaketaren aurkako Nazioarteko Egunaren” oroitzapena egiten da. Edonola ere, urteurren hori urteko 365 egunetan gogorarazi behako litzateke, planetan giza espeziearen bizia arriskuan egotea ez badugu nahi, erantzun arinak eta azkarrak eskatzen dituen larrialdi bat baitakar berekin klima-aldaketak.
2023ko uda beroena izan da mundu osoan, erregistroak egiten direnetik. Erregistratutako 16 urte beroenetatik 15 mende honetakoak dira. Muturreko fenomeno klimatologikoak biderkatzen ari dira. Baita lehorteak eta suteak ere. Egoera leheneratzeko gai izango gara?
Bertakoa ez den espezie bat berea ez den ekosistema batean sartzeak ondorioak ekartzen ditu beti. Txikiak izanagatik ere, aldaketek denari eragiten diote. Eta horixe bera gertatu da Guam uhartean. Izan ere, Bigarren Mundu Gerran zuhaitzetako suge marroia iritsi zen bertara, itsasontzietako zamategietan ezkutaturik, eta egun uharteko txorien 12 espezieetatik 10 akabatu diru, horrek berekin dakarren guztiarekin.
Erregistroak egiten direnetik, 2023ko uda beroena izan da munduan. Klima-aldaketa nabarmentzen da. Egin daiteke ezer erremediatzeko? Eztabaida mahai gainean dago, eta mota desberdinetako iritziek bizirik eusten diote.
Pablo Palazueloren lana inspirazio-iturria izan da, 5 eta 11 urte arteko hogei bat gaztek inguruan egokitu zaien naturarekin bizitzen ikasteko, hura zaintzea baloratuz. “Arteak, naturak bezala, hunkitu egiten gaitu, eta mota honetako jarduerek ekartzen dute inguruan dugunaren jakitunago diren pertsona moduan heztea”, azaldu digu Mar Garcíak, Mancoeducako koordinatzaileak. Hain zuzen, Mancoeduca programak garatu du hain originala den jarduera hau, Nafarroako Unibertsitatearen Museoarekin batera.
Tradizionalki, erlojuen industriak oso kutsagarriak diren materialak erabili izan ditu, hala nola larrua, titanioa eta merkurioa. Eta bitxien industrian, gauza berbera gertatu izan da: ingurumenerako eta gizakiontzako kostu handia duten lehengaiak erabili izan dira. Edonola ere, egungo bezeroek informazio gehiago dute eta sentsibilizatuago daude, eta, ondorioz, ekintza zehatzak exijitzen dituzte produktu horiek egiteko prozesuaren iraunkortasunari dagokionez.
UN Etxeak Garapen Iraunkorrerako Hezkuntzako Eskualde Zentro bat (RCE) sortzeko ideia proposatu zuenean, 30 entitatek eman zioten babesa. Hori hala izanik, ekimen horretan lanean jarraitu zuen 2023ko urtarrilean RCE Basque Country-Navarre errealitate bihurtu zen arte. Hain zuzen ere, bere xedea da 2030 Agendarako agente anitzeko erreferentziazko gune globaletako bat bilakatzea hezkuntzan.
Egun, Euskadiko, Nafarroako eta Ipar Euskal Herriko 40 entitatek baino gehiagok eratzen dute, eta entitate horiek hezkuntza formalarekin, ez-formalarekin eta informalarekin lotutakoak dira.
Gizakiak bi modutara egokitu ahal gara aldaketetara: genetikoki eboluzionatzen, gainerako izaki bizidunak bezala, edo kultura aldetik egokituta. Azken aukera hori da azkarrena, eta abantaila ematen digu gainerako espezieen aldean, baina ongi aprobetxatzen jakin behar da, ahaztu gabe egungo arazoen irtenbideak biharko krisien hastapena izan daitezkeela.
