Ranfurly zuhaitza Sitka izei bat da, eta jenderik gabeko Campbell uhartean dago, Zeelanda Berrian. Planetako “zuhaitz urrutikoentzat” jotzen da, eta, horrez gain, espezie inbaditzailea da, eta horregatik zientzialari batek baino gehiagok desagertzea nahiko luke. Edonola ere, ale hau moztu gabe geldituko da, Ozeano Australean karbono dioxidoa xurgatzearekin eta, beraz, klima-aldaketarekin gertatzen ari dena ulertzeko tresna baliotsua izan baitaiteke.
2021eko udazkenaz geroztik, Iruñerriko Mankomunitatea edukiontziak elektronikoki irekitzeko sistema berri bat abiarazten ari da. 2022ko martxoan egindako karakterizazio-azterlaneko datuen arabera, edukiontzi marroietan bereiz bildutako gai organikoen kantitatea hirukoiztu egin da 6 hilabetean, hilabetean 81.640 kg izatetik egun hilabetean 280.876 kg izatera igarota. Irail honetan, eta gai organikoen %70 berreskuratzeko erronka izanda –Nafarroako Hondakinen Plan Integralak 2027rako jasotzen duen erronka–, Mankomunitateak berriro helduko dio kanpainari.
Paisaia berriro ezagutzeko tresna gisa oinez ibiltzearen esperientzia aldarrikatzen duen artista da Hamish Fulton; bere ingurunera teknologiaren bidez begiratzeko, gizateriak ikusteari utzi dion paisaia hori. Fultonentzat, oinez-ibiltze iragankor eta bakartiak bere ekoizpen artistikoa eratzen du. Ez du esku hartzen paisaian, baizik eta bertatik igarotzen da, begirada erne duela. Bere burua “ibilaldiak egiten dituen artistatzat, eta ez artea egiten duen ibiltaritzat” jotzen du.
Gaur bukatuko dugu Iruñeko Takonera parkeko ibilaldia, Iñigo Villanueva mendi-ingeniariarekin batera. Hari esker, enbor lodi eta itxura bereziko biztanle horien bitxikeriak ezagutu ditugu, “Iruña zaharretik” hurbil eta urrun istorioak kontatzeko gai direnak.
Ba al dakizu zer den espezie dioiko bat? Ba al zenekien mendebaldeko munduak lehenago ezagutu zituela zuhaitz baten fosilak haren ale biziak baino? Iñigo Villanueva mendi-ingeniariak Iruñeko Takonera parkean eta inguruetan dauden zuhaitz-altxorrak aurkitzen laguntzen jarraitzen du.
Oro har, gogoko ditugu tximeletak. Ez dira beldurra eragiten duten intsektuak, ez eta, ziztada gogaikarrietarako arriskua dakartelako, ihes eginarazten digutenak ere. Ederrak izaten dira, koloretsuak…
Baina, hala ere, gutxi dakigu haietaz. Adibidez, gutxitan ohartzen gara ingurumen-kalitatearen adierazle bikainak direla. Edo hainbat mendean multzo eredugarri gisa erabili izan direla ikertzeko biologiaren, nabigazioaren, enbriologiaren eta abarren arloetan, eta, egun, klima-aldaketa aztertzeko.
Aurrekaririk gabeko uholdeak eta prezipitazioak neguan, lehorteak eta ikaragarri beroak diren tenperaturak udan… Gure latitudeetan, klima-aldaketa bultzatzen ari da prezipitazio-ezeko aldiak, lehorte luzeagoak ekartzen dituztenak ondorio moduan, eta bai oso biziak edo uholdezkoak diren prezipitazio-gertaerak ere.
Hori ez da aurreikuspena edo etorkizunerako proiekzioa, baizik eta jada gertatzen ari da eta munduko toki askotan ikusten ari gara. Peio Oria Iriartek horren gaineko azalpenak eman dizkigu.
Klima-aldaketaren ondorio handienetako bat da muturreko zenbait fenomeno gertatzeko probabilitatean edo aukeran areagotze bat egotz dakiokeela. Hori ez da aurreikuspena edo etorkizunerako proiekzioa, baizik eta jada gertatzen ari da eta munduko toki askotan ikusten ari gara. Klima-aldaketa errealitatea da, eta, hartz zuriari ez ezik, gizakiari ere eragiten ari zaio, espezie moduan.
Peio Oria Iriarte AEMET Estatuko Meteorologia Agentziak Nafarroan duen lurralde-ordezkaria da, eta berak azalduko dizkigu azken hilabeteetan bizitzen ari garen muturreko fenomenoak.
The Good Goal aplikazioaren xedea da klima-aldaketaren kontra borrokatzea, pertsonak eta enpresak inplikatzea sustatuta, haien egungo eta etorkizuneko ohiturak hobetzen eta, informazio fidagarriaren bidez, beren ekintzen benetako inpaktua ezagutzen lagunduta. 2021eko uztailean abian jarri zutenetik 80.000 deskarga izan ditu. Orain, aplikazioaren sortzaileek enpresen esparrura zabaldu nahi dute bere erabilera, “ingurumenarekiko eta langileen ongizatearekiko konpromisoa hartua izango duen antolaketa-kultura sortzeko”.
Zuhaitz berezien arteko paseo batean lagun izan dugu Iñigo Villanueva, eta, hartara, denboraren gaineko ikuspuntua hartzeko, beste kultura batzuk ezagutzeko eta gure historiako gertaera batzuetan sartzeko aukera izan dugu. Izan ere, landare handi eta dotore hauen balioa ez baita botanikoa bakarrik. Asko dute kontatzeko.
