Nekazaritza modernoak mehatxupean jarri zuenean Arakilgo nekazaritza tradizionala, Udala, Sakanako Garapen Agentzia eta Arrea elkartea martxan jarri ziren herritar zaharrenei entzuteko eta haien ezagutza eta egiten jakitea berreskuratzeko. Egun, zenbait toki-barietate berreskuratu dira eta biodibertsitatea gordetzeko eta biderkatzeko sare bat sortu da, ibarreko eta inguruetako biztanleak partaide egin nahi dituena, haziak eta fruta-arbolak landatzeko, biderkatzeko eta trukatzeko.
Suedia eta bertako “Minutu bateko hiria”; Los Angelesko “Gerrillako lorezaintza”; Parisko “15 minutuko hiria”; Bartzelonako eta Gasteizko super-etxadiak… Hiri-espazioak berriz konkistatu edo berreskuratzeko ahaleginei erantzuten diete ekimen horiek guztiek, espazio horiek zirkulazioari kenduta eta herritarrei eskainita.
XIV. mendeaz geroztik, zuhaitzak moztu behar izan gabe, zura sortzeko aukera ematen duen zuhaitz-inauste bat egiten dute Japonian. Daisugi izena du teknika horrek, eta, nahiz eta egun jada ez den erabiltzen zura sortzeko, ezinbestekoa izaten jarraitzen du lorategi apaingarrietan, non bere edertasun estetikoarengatik erabiltzen duten.
“Madrilen bizikletaz ibiltzea trebetasun eta arreta handia eskatzen duen arriskuko jarduera da”. Pedalibre elkartearen hitzak dira horiek. Elkarte hori 1982an sortu zuten, 300 bazkide inguru ditu eta hirian bizikletaren erabilera normalizatzearen alde lan egiten du, zalantza praktikoak, teknikoak eta legezkoak argitzen, ikastaroen bidez. Era berean, bi gurpileko ibilgailua konpontzen eta prest jartzen aritzen da La Guindalera auzoan duen tailerrean, eta, oro har, hirian zikloturismoa sustatzen aritzen da.
Eraiste-lan baten hondakinak espazio berri bihurtuta; banku bihurtutako obra-hondakinak; uniforme gisa erabilitako bigarren eskuko alkandorak; inauste-lanetako egurra berokuntza-sistema elikatzeko… Hori guztia, ideia onak ez ezik, enpresa eta proiektu baten filosofia ere bada: Mo de Movimiento.
Landareen zurtoinetan ibiltzen diren kableak, landareen oinarri naturalean txertatuta dauden elementu artifizialak, ingurumen-baldintzen etengabeko monitorizazioa… Hori guztia ez da zientzia-fikzioa jada, baizik eta inguruan dugun errealitatea. Ciborg esaten zaien lorategiez ari gara.
Elezaharraren arabera, Lecinako (Huesca, Aragoi) arte gazte batek ez zituen hartu nahi izan sorginen mesedeak eta zen bezalakoa izaten jarraitzea aukeratu zuen. Orain, arte heldua dela, 2021eko Europako Zuhaitz izendatu dute, eta, hartara, Espainian sari hori jaso duen ale bakarra bihurtu da eta, gainera, sari horren historian boto gehien eskuratu duen zuhaitza da.
Egun, hutsunea dago legean, klimaren ondoriozko iheslariak babesteko orduan, hau da, itsasoaren maila handitzeak, lurralderen bat basamortu bihurtzen joateak edo lehorteak eragiten dien eta beren etxetik joatera behartuta dauden pertsonak. Klimaren ondoriozko migrazioak errealitatea dira, eta emendatzen doaz. Zenbait herrialde lehenbiziko pausoak ematen ari dira, legezko babesa emateko.
“Nola ausartzen zarete?” Sandra Uveren erakusketa bat da. Bertan, ingurumen-aktibista eta itsas biologo diren emakume batzuen bizitza irudiztatzen du. “Erakusketa honetan egurra ematen dut –azaldu du–; izan ere, gertatzen ari den guztia kontuan hartuta, krisi klimatikoaz, genero-krisiaz eta pandemiez serio hitz egiteko unea baita”.
Diseinuaren munduan iraultza gertatzen ari da. Besteak beste, modaren, arkitekturaren eta interiorismoaren profesionalak material berrien bila dabiltza, beren sorkariak egiteko. Ekonomia zirkularraren premisei erantzuten dieten eta ingurumenarekin bakezkoak egiteko bidea ematen diguten material iraunkorren bila, hain zuzen.
