Badakizue gatza naturak sortutako elikagai osoenetako bat dela uste dela? Eta itsasoko uretik edo lurpeko iturburuetatik atera daitekeela? Artetako gatzagetan izan gara, Nafarroan, Iberiar penintsulan beste asko bezala, beren kultura-balioarengatik lehengoratu diren gatzagen adibidea baitira. Hain zuzen, bertan, gatzaren inguruko istorio bitxiak ezagut ditzakegu.
8 litroko tanga baten ur-kontsumoaren erdia murriztuta, batez beste, 6.000 litro-ur aurreztu ahal izango lirateke urtean. Familia baten igerilekua betetzeko kantitate nahikoa, hain zuzen. Juanjo Iriartek, Emausko Trapuketarien arteko “esku-trebeak”, komunetako ur-emaria erregulatzen erakutsiko digu.
“Ingurumen-aktibista” etiketak bertigoa eragin dezake, erakunde ahaltsuen kanpaina handiei lotzen bazaie, baina ingurumenarekiko konpromisoa erakusteko modu asko daude eta bakar bat ere ez dago beste baten gainetik. Hona hemen aholku batzuk, gure ingurunerako onuragarria den ingurumen-aktibismoa praktikatzeko.
Larruazalaren gaineko onura ez ezik, ingurumenerako eta egiten dituzten pertsonentzako produktuaren onura edo ez-kaltea bilatzen duten kontsumitzaileen arreta erakartzen dute gero eta gehiago produktu kosmetiko naturalek. Dena den, ez da beti erraza izaten saltzen ari direna egiatan naturala den edo marketin-estrategia baten emaitza den bereiztea.
Aholku oinarrizkoena iturria gutxi irekitzea da, baina hori batzuetan zaila izaten da eta horregatik Juanjo Iriartek, Emausko Trapuketarien arteko “esku-trebeak”, iturrietako ur-emaria erregulatzen erakutsiko digu bideo labur batean, aholku erraz eta praktikoen bidez.
Badakizu Ezkaba mendian orkideen 34 espezie desberdin aurkitu ditzakegula, batzuk gizaki urkatuen forma dutenak, beste batzuek erle emeak imitatzen dituztenak, beste batzuek gaueko tximeletak erakartzen dituztenak? Eta ez dira gaur Oscar Pérez Anduezarekin, Ezkabako flora zehatz-mehatz ezagutzen duen ingeniariarekin, birtualki bisitatuko dugun naturgune honen bitxitasun bakarrak.
Ezkaba mendia naturaz gozatzeko, atseden hartzeko edo kirola egiteko toki bat da, Iruñearen erdigunetik kilometro eskasera dagoena. Iruñeko nekazaritza-ingeniari tekniko Oscar Pérez Anduezarentzat, gainera, bere azterlanaren xedea da, bertako landareak aztertzen aritzen baita. Bi argitalpenetan, hobeki ezagutuko dugu egiten duen lana eta hirirako birika handi moduan altxatzen den mendi baten hegalak.
Urari eta COVID-19ari buruzko istorio bitxi bat, navajo indiarren eta irlandarren artekoa, aitzakia dugu jakiteko, batetik, ura, saneamendu egokia eta higienea eskura-izate unibertsala zergatik den ezinbestekoa une honetan eta, bestetik, zein neurritan lankidetzak, elkartasunak eta ahaleginak batzeak erraztu dezakeen mundu osoko erronka honi aurre egitea.
Duela hogei urte baino gehiago ari gara ontziak, papera eta beira bereizten. Gutxiago dira hondakin organikoak eta etxeko gainerako hondakinak gaika biltzen ditugunetik. Gero eta jakitunago gara kontsumo neurrigabea ez dela ona planetarako, baina, hala ere, birziklapen-tasek hobetzeko tarte handia dute oraindik. Zer egin dezake gutako bakoitzak hobetzeko?
1895ean lehen ur-biltegiak inauguratu ziren Iruñerrian. Hiria hazten ari zen, eta kalitate oneko urez hornitzea bermatuko zuten azpiegiturak behar zituen. Kanilako ura Iruñeko hiriguneraino iristea eta eguneko 24 orduetan edateko ura izatearen bermea ekarri zuten. Ikusiko dugu nolakoa zen bizimodua orduan eta nola aldatu den?
